«سینما یکی از مظاهر تمدن است.»
پاسخ کوتاه:
سینما به عنوان یک مظهر تمدن، از دیدگاه امام خمینی، نه تنها به عنوان یک هنر بلکه به عنوان یک ابزار آموزشی و فرهنگی مورد توجه قرار گرفته است. امام خمینی در سخنرانی‌های خود بر این نکته تأکید کردند که سینما باید در خدمت تربیت و پرورش اندیشه‌های اسلامی و اخلاقی باشد. ایشان به صراحت اعلام کردند که با فحشا مخالف‌اند و نه با سینما. این دیدگاه نشان‌دهنده نگرش عمیق امام به هنر و فرهنگ است و بر اهمیت سینما در جامعه تأکید دارد.
پاسخ کامل:
چرا این گزاره؟
به نظر می رسد علت اینکه برخی جملات امام خصوصا در رابطه با هنر و مدرنیته کتمان یا تحریف می شود، به تلاش گروه‌هایی برمی‌گردد که می‌خواهند چهره غیر واقعی و متحجر از ایشان معرفی نمایند و ایشان را مخالف کامل مدرنیته و تمدن جلوه دهند. این در حالی است که امام مخالف فساد و انحرافات اخلاقی در استفاده از این ابزارها بود، نه مخالف هنر، سینما یا سایر مظاهر تمدن.
مراد امام از این گزاره:
حضرت امام خمینی بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران یکی از چهره های مهم تاریخ و رهبری شناخته‌شده در جهان هستند که نگاه ویژه ایشان به مقوله فرهنگ و هنر همواره زبانزد بوده است.
تولیدات سینمای ایران پیش از انقلاب شکوهمند اسلامی به غیر از چند فیلم از معدود فیلمسازان شناخته‌شده، سینمای درخشانی نبود و موضاعاتی که دستمایه فیلم ها قرار می گرفت اغلب موضاعات سخیف و بی ارزشی بود که کلیت سینما را زیر سوال می‌برد به همین دلیل این ذهنیت پس از انقلاب وجود داشت که با شکل‌گیری حکومت اسلامی سینما دیگر جایگاهی در ایران نخواهد داشت و درب سینماها بسته خواهد شد، اما حضرت امام بعد از ورود تاریخی خود به کشور و در آن سخنرانی با شکوه به اهمیت جایگاه سینمای ایران اشاره کردند.
در شرایطی که بسیاری از رهبران سیاسی در چنین موقعیتی تنها از سیاست حرف می‌زنند، امام خمینی درباره مساله فرهنگ به طور خاص سینما سخن گفت که این بنیانگر بینش عمیق و نگاه ویژه امام به حوزه فرهنگ بود.
امام خمینی در سخنرانیشان در 5 فروردین سال 58 چنین گفته‌اند:
سینما یك دستگاه آموزشی است. باید دستگاه ها را به طور مسالمت، به طور صحیح، به طور سلیم اداره كرد. ( صحیفه امام خمینی – ج6 – ص 412 )
همچنین در 12 بهمن 57 فرمودند: سینما یکی از مظاهر تمدن است.
امام در آن سخرانی تاریخی خود در بهشت زهرا فرمودند: سینماى ما مرکز فحشاست. ما با سینما مخالف نیستیم، ما با مرکز فحشا مخالفیم. ما با رادیو مخالف نیستیم، ما با فحشا مخالفیم. ما با تلویزیون مخالف نیستیم، ما با آن چیزى که در خدمت اجانب براى عقب نگه‌داشتن جوانان ما و از دست دادن نیروى انسانى ماست، با آن مخالف هستیم. ما کى مخالفت کردیم با تجدد؟ با مراتب تجدد؟ مظاهر تجدد وقتى که از اروپا پایش را در شرق گذاشت ـ خصوصاً در ایران ـ مرکز [عظیمى] که باید از آن استفاده تمدن بکنند ما را به توحش کشانده است. سینما یکى از مظاهر تمدن است که باید در خدمت این مردم، در خدمت تربیت این مردم باشد و شما مى دانید که جوان‌هاى ما را این ها به تباهى کشیده اند و همین طور سایر این مراکز ما با این ها در این جهات مخالف هستیم. (صحیفه امام خمینی ،ج6،ص 10)
گزاره های مرتبط:
از نگاه امام (ره) هنر صرفاً برای نشان دادن یا خودنمایی نیست، خصوصاً هنرهای نمایشی (تئاتر و سینما) بلكه باید در خدمت ترویج یك اندیشه و فكر باشد و ترویج اندیشه‌های اسلامی و اخلاقی را سرلوحه خود قرار دهد. بنابراین زدودن ابتذال و سطحی‌نگری در امر هنر، وظیفة خطیر هنرمند رسیدن به آرمان و اندیشه‌های آن رهبر بزرگوار است، رسیدن به هنری ناب و متعهد و ایرانی كه با اخلاق، منش و فرهنگ ایرانی آمیخته باشد.
امام خمینی صریحا درباره فیلم داریوش مهرجویی هم سخن گفتند. در سال های اولیه انقلاب فیلم «گاو» از شبکه‌های سیما پخش می‌شد و آن حضرت نیز این فیلم را می‌بییند و سپس در یکی از سخرانی های خود به این فیلم اشاره می کنند. امام اردیبهشت سال 59 در مورد فیلم «گاو» داریوش مهرجویی چنین فرمودند: ما بحمداللّه گویندگان و نویسندگان خوب داریم. ما همه چیز داریم. من غالباً فیلم‌هایی که خود ایرانی‌ها درست میکنند به نظرم بهتر از دیگران است. مثلاً فیلم «گاو» آموزنده بود. اما حالا این فیلم‌ها باید حتماً از آمریکا یا از اروپا بیاید با یک بی بند و باری تا روشنفکران غرب‌زده شاد شوند. فیلم‌هایی که از خارج به ایران میآید اکثراً استعماری است. لذا فیلم‌های خارجی استعماری را حذف کنید مگر صددرصد صحیح باشد. صحیفه امام- ج 12- ص: 291 و 292
همه این مواردی که به آن اشاره شد، بیانگر دغدغه های شخصی امام درباره هنر اسلامی – ایرانی به ویژه سینما است؛ سینمایی که اگر امام از آن دفاع نمی کرد امروز در جهان چنین جایگاهی نداشت و در سطح بین‌المللی شناخته شده نبود و همه جهانیان سینمای ایران را به عنوان سینمایی پاک با محصولاتی اخلاقی و خانوادگی نمی‌شناختند. بسیاری از مردم جهان چه در جهان اسلام و چه در کشورهای دیگر وقتی پای سینما و فیلم‌های ایرانی در میان باشد این را به خوبی می‌دانند که بیننده آثاری پاک هستند که به دور از طرح و تصویر خشونت و مسایل جنسی، روایت هایی عمیق و هنری را مطرح می کند.
گفتمان امام:
برای آشنایی بیشتر با گفتمان امام(س) در موضوع «سینما» به ویکی امام ذیل این مدخل مراجعه بفرمایید.