گزاره “سینما یك دستگاه آموزشی است” به درستی به امام خمینی (س) منتسب شده است. ایشان سینما را ابزاری برای آموزش می‌دانستند و بر لزوم استفاده صحیح و سالم از آن در جهت تربیت و تعالی جامعه تأکید می‌کردند.
شرح تفصیلی:
ادعای اینکه امام خمینی (س) سینما را “یک دستگاه آموزشی” دانسته‌اند، ادعایی صحیح و مبتنی بر فرمایشات صریح ایشان است. ممکن است برخی گروه‌ها تلاش کنند تا چهره‌ای غیرواقعی یا متحجر از ایشان معرفی کرده و ایشان را مخالف کامل مدرنیته و تمدن جلوه دهند، در حالی که امام خمینی (س) مخالف فساد و انحرافات اخلاقی در استفاده از ابزارهای مدرن بودند، نه مخالف اصل هنر، سینما یا سایر مظاهر تمدن به طور کلی.
امام خمینی (س) به مقوله فرهنگ و هنر، از جمله سینما، نگاهی ویژه و عمیق داشتند. در شرایطی که پس از انقلاب اسلامی و با توجه به سابقه سینمای ایران پیش از انقلاب (که غالباً به تولیدات سخیف و بی‌ارزش اختصاص داشت)، این ذهنیت وجود داشت که سینما در ایران جایگاهی نخواهد داشت، ایشان در سخنرانی‌های کلیدی خود به اهمیت این هنر پرداختند. این نگاه ویژه به فرهنگ و سینما در شرایطی که بسیاری از رهبران سیاسی تنها از مسائل سیاسی سخن می‌گفتند، نشان‌دهنده بینش عمیق ایشان در حوزه فرهنگ بود.
ایشان در سخنرانی خود در ۵ فروردین ۱۳۵۸ درباره سینما فرمودند:
«سینما یك دستگاه آموزشی است. باید دستگاه ها را به طور مسالمت، به طور صحیح، به طور سلیم اداره كرد.» (صحیفه امام، ج ۶، ص ۴۱۲)
این جمله به وضوح نشان می‌دهد که امام خمینی (س) کارکرد اصلی سینما را فراتر از سرگرمی صرف می‌دانستند و آن را ابزاری برای آموزش تلقی می‌کردند که باید به شیوه‌ای صحیح و سالم اداره شود. این دیدگاه مکمل فرمایشات دیگر ایشان است که در آن‌ها به تمایز میان اصل سینما و محتوای فاسد آن اشاره کرده‌اند.
برای مثال، ایشان در سخنرانی تاریخی خود در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ در بهشت زهرا، در پاسخ به این تصور که با سینما مخالف هستند، به صراحت فرمودند:
«سینماى ما مرکز فحشاست. ما با سینما مخالف نیستیم، ما با مرکز فحشا مخالفیم… سینما یکى از مظاهر تمدن است که باید در خدمت این مردم، در خدمت تربیت این مردم باشد و شما مى دانید که جوان‌هاى ما را این ها به تباهى کشیده اند و همین طور سایر این مراکز ما با این ها در این جهات مخالف هستیم.» (صحیفه امام، ج ۶، ص ۱۰)
این فرمایشات نشان می‌دهد که امام خمینی (س) مخالف فحشا و ابتذالی بودند که در سینمای آن دوران رایج بود و آن را ابزاری در خدمت بیگانگان برای تباهی جوانان می‌دانستند، اما با اصل سینما به عنوان “مظهر تمدن” و “دستگاه آموزشی” مخالفتی نداشتند. از نگاه ایشان، هنر و به ویژه هنرهای نمایشی همچون سینما، نباید صرفاً برای خودنمایی یا سرگرمی مبتذل باشند، بلکه باید در خدمت ترویج اندیشه‌های اسلامی و اخلاقی قرار گیرند. زدودن ابتذال و سطحی‌نگری از هنر، وظیفه هنرمند متعهد است تا به هنری ناب، متعهد و ایرانی دست یابد که با اخلاق و فرهنگ ایرانی آمیخته باشد.
نگاه مثبت ایشان به سینمای متعهد در مواردی همچون اشاره به فیلم «گاو» ساخته داریوش مهرجویی نیز مشهود است. ایشان در اردیبهشت ۱۳۵۹ در مورد این فیلم فرمودند:
«ما بحمداللّه گویندگان و نویسندگان خوب داریم. ما همه چیز داریم. من غالباً فیلم‌هایی که خود ایرانی‌ها درست میکنند به نظرم بهتر از دیگران است. مثلاً فیلم «گاو» آموزنده بود. اما حالا این فیلم‌ها باید حتماً از آمریکا یا از اروپا بیاید با یک بی بند و باری تا روشنفکران غرب‌زده شاد شوند. فیلم‌هایی که از خارج به ایران میآید اکثراً استعماری است. لذا فیلم‌های خارجی استعماری را حذف کنید مگر صددرصد صحیح باشد.» (صحیفه امام، ج ۱۲، ص ۲۹۱ و ۲۹۲)
این سخنان نشان می‌دهد که امام خمینی (س) نه تنها با سینما مخالف نبودند، بلکه سینمای آموزنده و ایرانی را تأیید کرده و آن را بر فیلم‌های خارجی “استعماری” که با “بی‌بندوباری” همراه بودند، ترجیح می‌دادند. همه این موارد بیانگر دغدغه‌های ایشان درباره هنر اسلامی – ایرانی به ویژه سینما است. بسیاری از صاحب‌نظران و هنرمندان معتقدند که حمایت و تبیین این دیدگاه توسط امام خمینی (س) در سال‌های اولیه انقلاب، نقش مهمی در شکل‌گیری و رشد سینمای متعهد و اخلاقی در ایران پس از انقلاب داشته است و موجب شده سینمای ایران در سطح بین‌المللی به عنوان سینمایی پاک و اخلاقی شناخته شود.
بنابراین، گزاره “سینما یك دستگاه آموزشی است” به درستی به امام خمینی (س) منتسب است و بخشی از دیدگاه جامع ایشان درباره کارکرد و رسالت سینما است.
شفافیت روش‌شناسی:
برای اعتبارسنجی این گزاره، سخنان منسوب به امام خمینی (س) درباره سینما و هنر مورد بررسی قرار گرفت. با مراجعه به مجموعه آثار و فرمایشات ایشان در صحیفه امام، عبارت مورد نظر در بستر کامل سخنرانی ایشان در ۵ فروردین ۱۳۵۸ یافت شد. سپس، این بخش از سخنان در کنار سایر فرمایشات ایشان درباره سینما به عنوان “مظهر تمدن” و همچنین دیدگاه ایشان در خصوص محتوا و رسالت هنر (مانند اشاره به فیلم «گاو») مورد تحلیل قرار گرفت تا صحت انتساب گزاره و جایگاه آن در منظومه فکری ایشان مشخص شود.
بخش تعاملی:
نظرات، سؤالات و پیشنهادات شما در خصوص این اعتبارسنجی ارزشمند است. لطفاً دیدگاه‌های خود را در این بخش مطرح کنید.
توسط : 
