گزاره “میزان، رأی ملت است” به درستی به امام خمینی (س) منتسب شده است و بیانگر اصل محوری مردم‌سالاری دینی و نقش تعیین‌کننده آرای مردم در نظام جمهوری اسلامی از دیدگاه ایشان است.ایشان مکرر تأکید کردند که حق رأی متعلق به ملت است و هیچ‌کس نمی‌تواند این حق را از آنها سلب کند.

 شرح تفصیلی:

ادعای اینکه امام خمینی (س) فرموده‌اند “میزان، رأی ملت است”، ادعایی صحیح و مبتنی بر فرمایشات صریح و مکرر ایشان است. این جمله یکی از کلیدی‌ترین و پرتکرارترین عبارات در منظومه فکری امام خمینی (س) درباره جایگاه مردم در حکومت اسلامی است و بر اهمیت رأی و نظر مردم و مشارکت آنان در تعیین سرنوشت خویش تأکید دارد. طرح این گزاره و تأکید بر صحت آن، به ویژه در پاسخ به تلاش برخی جریان‌ها برای معرفی نظام جمهوری اسلامی به عنوان یک نظام استبدادی و دیکتاتوری که مردم در آن نقشی ندارند، حائز اهمیت است. امام خمینی (س) با بیان این عبارت، بر مردم‌سالاری دینی و نقش محوری مردم در حکومت اسلامی تأکید ورزیدند.

امام خمینی (س) برای نخستین بار جمله معروف “میزان، رأی ملت است” را در سخنرانی خود در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۳۵۸ در جمع پرسنل نیروی هوایی بیان کردند. در این سخنرانی، ایشان ضمن رد بهانه‌جویی‌ها درباره ترکیب و تعداد اعضای مجلس مؤسسان (مجلس خبرگان قانون اساسی)، بر حق تعیین سرنوشت توسط خود ملت تأکید کرده و فرمودند:

«ما به اشخاصی که اطلاع ندارند از قوانین اسلام، اطلاع ندارند از روح اسلام، نمی دانند که اگر اسلام تحقق پیدا بکند چه خواهد شد، ما به آنها اجازه نمی دهیم که دخالت در این امور بکنند. بله، حق رأی دارند؛ رأی بدهند که اسلام نه؛ چنانکه دادند. مختارند که رأی بدهند؛ لکن نگویند که ما مجلس مؤسسان کوچک را نمی خواهیم. یک مجلس مؤسسان پانصد – ششصد نفری می خواهیم! بهانه نگیرند. مگر مجلس مؤسسان چیست؟ جز این است که اشخاصی که مردم آنها را انتخاب می کنند باید بنشینند و قانون را ملاحظه کنند؟ باید حتماً ششصد – هفتصد نفر باشند تا نوبت به شما هم برسد! اگر تمام ملت پنجاه نفر را تعیین کنند، اینها وکیل ملت نیستند؟ این مجلس مجلس مؤسسان نیست؟ ما بعد از اینکه بررسی شد در قانون اساسی، به نظر خبرگان اسلامی رسید، به نظر روحانی اسلامی رسید، به نظر علمای متعهد رسید، به نظر نمایندگان مردم رسید، باز هم در افکار عمومی می گذاریم، خود ملت میزان است. مجلس مؤسسان اگر اعتبار دارد برای این است که مجلس مبعوث از ملت است. خود ملت حق ندارد رأی بدهد، لکن وکیل ملت حق دارد؟! این چه غلطی است! خود من حق ندارم تصرف بکنم در مالم، وکیل من حق دارد؟! خود شما حق ندارید رأی بدهید، وکیل شما حق دارد؟! وکلا برای این حق دارند که وکیل شما هستند، و الّا چه حقی دارند؟ یک نفر چه حقی دارد برای ۵۳ میلیون جمعیت رأی بدهد؟ پنجاه نفر – ششصد نفر چه حقی دارد برای یک ملت ۵۳ میلیونی رأی بدهد؟ این حق برای این است که شما می خواهید رأی بدهید. رأی شماست. میزان؛ رأی ملت است. ملت یکوقت خودش رأی می دهد. یکوقت یک عده ای را تعیین می کند که آنها رأی بدهند: آن در مرتبه دوم صحیح است. و الّا مرتبه اول، حق مال خود ملت است. شما خون دادید، حقوقدانان برای شما تکلیف معین کنند؟! خودتان باید تکلیف معین کنید. شمایید، همین ملت، همین مردم محروم دانشگاه، جوانهای محروم دانشگاه، همین جوانهای محروم مدرسه فیضیه، همین جوانهای محروم در ارتش، همین جوانهای محروم در بازار، همین جوانهای محروم در کارخانه ها و در کشاورزی، اینها باید رأی بدهند. بهانه ها را کنار بگذارید؛ از خدا بترسید؛ با ملت شوخی نکنید؛ رأی مردم را هیچ حساب نکنید؛ مردم را به حساب بیاورید.» (صحیفه امام، ج ۸، ص ۴۸۵)

در این بخش از سخنرانی، امام خمینی (س) به صراحت اعلام می‌کنند که “خود ملت میزان است” و “میزان؛ رأی ملت است”. ایشان حق رأی را در وهله اول متعلق به خود ملت می‌دانند و اعتبار وکلای ملت را نیز ناشی از وکالت آن‌ها از سوی مردم می‌دانند. این تأکید نشان‌دهنده اعتقاد عمیق ایشان به حق تعیین سرنوشت توسط مردم و نقش محوری آرای آنان در تأسیس و اداره نظام اسلامی است.

این اصل در فرمایشات متعدد دیگری از امام خمینی (س) نیز مورد تأکید قرار گرفته است. ایشان بارها به نقش و جایگاه مردم در تعیین سرنوشت خویش و نوع حکومت اشاره کرده‌اند، از جمله:

• «ما خواهان استقرار از یک جمهوری اسلامی هستیم و آن حکومتی است متکی به آرای عمومی شکل نهایی حکومت با توجه به شرایط و مقتضیات کنونی جامعه ما، خود مردم تعیین شده خواهد شد.» (صحیفه امام، ج ۴، ص ۲۴۸، مصاحبه با خبرنگار روزنامه گاردین، ۸ آبان ۱۳۵۷)
• «در جمهوری اسلامی زمامداران… دقیقا باید به آرای باید آرای عمومی در همه جا احترام بگذارند.» (صحیفه امام، ج ۴، ص ۲۶۶، مصاحبه با خبرنگار روزنامه ایتالیایی پانزه سرا، ۱۱ آبان ۱۳۵۷)
• «چگونگی رژیم… پیشنهاد ما جمهوری اسلامی است… ما از طریق رفراندوم با ملت، یک جمهوری اسلامی تشکیل می دهیم.» (صحیفه امام، ج ۴، ص ۳۳۴، مصاحبه با خبرنگار شبکه سی بی اس آمریکا، ۱۵ آبان ۱۳۵۷)
• «حکومت «جمهوری اسلامی» مورد نظر ما از رویه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و امام علی (علیه السلام) الهام خواهد گرفت و متکی به آرای عمومی ملت خواهد بود و شکل حکومت با مراجعه به آرای ملت تعیین خواهد گردید.» (صحیفه امام، ج ۴، ص ۳۳۴، مصاحبه با خبرنگار مجله عربی زبان المستقل، ۱۵ آبان ۱۳۵۷)
• در پیام به ملت ایران به مناسبت روی کار آمدن دولت نظامی ازهاری در تاریخ ۱۶ آبان ۱۳۵۷، ایشان یکی از اهداف مبارزه را «به پا داشتن حکومت جمهوری اسلامی مبتنی بر ضوابط اسلام، متکی به آرای ملت» اعلام می‌دارند. (صحیفه امام، ج ۴، ص ۳۴۹)

نمونه‌های متعدد دیگری به همین روشنی در رابطه با نوع نظام مورد نظر امام خمینی (س) و اصالت دادن به رأی مردم در استقرار آن وجود دارد. این شواهد به وضوح نشان می‌دهد که عبارت “میزان، رأی ملت است” نه یک جمله منفرد یا خارج از سیاق، بلکه اصلی بنیادین و مکرراً تأکید شده در اندیشه سیاسی امام خمینی (س) است.

شفافیت روش‌شناسی:

برای اعتبارسنجی این گزاره، سخنان منسوب به امام خمینی (س) درباره نقش مردم و جایگاه رأی آنان در نظام سیاسی مورد بررسی قرار گرفت. با مراجعه به مجموعه آثار و فرمایشات ایشان در صحیفه امام، تاریخ و بستر اولین و سایر موارد بیان عبارت “میزان، رأی ملت است” و عبارات مشابه شناسایی شد. تحلیل متن کامل سخنرانی‌ها و مقایسه آن با گزاره مطرح شده، صحت انتساب این عبارت کلیدی به ایشان و جایگاه آن در منظومه فکری ایشان را تأیید کرد.

بخش تعاملی:

نظرات، سؤالات و پیشنهادات شما در خصوص این اعتبارسنجی ارزشمند است. لطفاً دیدگاه‌های خود را در این بخش مطرح کنید.