گزاره “سینما یکی از مظاهر تمدن است” به درستی به امام خمینی (س) منتسب شده است. ایشان در سخنرانی تاریخی خود پس از ورود به ایران، ضمن تأکید بر این جمله، تفاوت میان اصل سینما و ابتذال رایج در آن زمان را روشن ساختند.
شرح تفصیلی:
ادعای اینکه امام خمینی (س) سینما را یکی از مظاهر تمدن دانسته‌اند، ادعایی صحیح و مبتنی بر فرمایشات صریح ایشان است. ممکن است برخی گروه‌ها تلاش کنند تا چهره‌ای غیرواقعی یا متحجر از ایشان معرفی کرده و ایشان را مخالف کامل مدرنیته و تمدن جلوه دهند، در حالی که امام خمینی (س) مخالف فساد و انحرافات اخلاقی در استفاده از ابزارهای مدرن بودند، نه مخالف اصل هنر، سینما یا سایر مظاهر تمدن به طور کلی.
امام خمینی (س) به مقوله فرهنگ و هنر، از جمله سینما، نگاهی ویژه و عمیق داشتند. در شرایطی که پس از انقلاب اسلامی و با توجه به سابقه سینمای ایران پیش از انقلاب (که غالباً به تولیدات سخیف و بی‌ارزش اختصاص داشت)، این ذهنیت وجود داشت که سینما در ایران جایگاهی نخواهد داشت، ایشان در سخنرانی‌های کلیدی خود به اهمیت این هنر پرداختند.
ایشان در سخنرانی تاریخی خود در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ در بهشت زهرا، در پاسخ به این تصور که با سینما مخالف هستند، به صراحت فرمودند:
«سینماى ما مرکز فحشاست. ما با سینما مخالف نیستیم، ما با مرکز فحشا مخالفیم. ما با رادیو مخالف نیستیم، ما با فحشا مخالفیم. ما با تلویزیون مخالف نیستیم، ما با آن چیزى که در خدمت اجانب براى عقب نگه‌داشتن جوانان ما و از دست دادن نیروى انسانى ماست، با آن مخالف هستیم. ما کى مخالفت کردیم با تجدد؟ با مراتب تجدد؟ مظاهر تجدد وقتى که از اروپا پایش را در شرق گذاشت ـ خصوصاً در ایران ـ مرکز [عظیمى] که باید از آن استفاده تمدن بکنند ما را به توحش کشانده است. سینما یکى از مظاهر تمدن است که باید در خدمت این مردم، در خدمت تربیت این مردم باشد و شما مى دانید که جوان‌هاى ما را این ها به تباهى کشیده اند و همین طور سایر این مراکز ما با این ها در این جهات مخالف هستیم.» (صحیفه امام، ج ۶، ص ۱۰)
این بخش از سخنان ایشان به وضوح نشان می‌دهد که جمله “سینما یکی از مظاهر تمدن است” در بستر دفاع ایشان از اصل سینما و در عین حال تأکید بر رسالت آن در خدمت به مردم و تربیت آن‌ها بیان شده است. ایشان صریحاً مرز خود را با “مرکز فحشا” مشخص می‌کنند و مخالفت خود را با ابزارهایی اعلام می‌دارند که در خدمت بیگانگان و برای تباهی جوانان به کار گرفته می‌شوند. بنابراین، اگرچه این گزاره به تنهایی بیانگر تمام دیدگاه ایشان نیست و نیاز به بستر و توضیحات دارد، اما خود عبارت “سینما یکی از مظاهر تمدن است” به درستی به ایشان منتسب است.
امام خمینی (س) همچنین سینما را “یک دستگاه آموزشی” می‌دانستند و بر لزوم اداره صحیح و سلیم این دستگاه‌ها تأکید داشتند. ایشان در ۵ فروردین ۱۳۵۸ فرمودند:
«سینما یك دستگاه آموزشی است. باید دستگاه ها را به طور مسالمت، به طور صحیح، به طور سلیم اداره كرد.» (صحیفه امام، ج ۶، ص ۴۱۲)
از نگاه ایشان، هنر و به ویژه هنرهای نمایشی همچون سینما، نباید صرفاً برای خودنمایی یا سرگرمی مبتذل باشند، بلکه باید در خدمت ترویج اندیشه‌های اسلامی و اخلاقی قرار گیرند. زدودن ابتذال و سطحی‌نگری از هنر، وظیفه هنرمند متعهد است تا به هنری ناب، متعهد و ایرانی دست یابد که با اخلاق و فرهنگ ایرانی آمیخته باشد.
نگاه مثبت ایشان به سینمای متعهد در مواردی همچون اشاره به فیلم «گاو» ساخته داریوش مهرجویی نیز مشهود است. ایشان در اردیبهشت ۱۳۵۹ در مورد این فیلم فرمودند:
«ما بحمداللّه گویندگان و نویسندگان خوب داریم. ما همه چیز داریم. من غالباً فیلم‌هایی که خود ایرانی‌ها درست می‌کنند به نظرم بهتر از دیگران است. مثلاً فیلم «گاو» آموزنده بود. اما حالا این فیلم‌ها باید حتماً از آمریکا یا از اروپا بیاید با یک بی بند و باری تا روشنفکران غرب‌زده شاد شوند. فیلم‌هایی که از خارج به ایران میآید اکثراً استعماری است. لذا فیلم‌های خارجی استعماری را حذف کنید مگر صددرصد صحیح باشد.» (صحیفه امام، ج ۱۲، ص ۲۹۱ و ۲۹۲)
این سخنان نشان می‌دهد که امام خمینی (س) نه تنها با سینما مخالف نبودند، بلکه سینمای آموزنده و ایرانی را تأیید کرده و آن را بر فیلم‌های خارجی “استعماری” که با “بی‌بندوباری” همراه بودند، ترجیح می‌دادند.
مجموع این شواهد بیانگر آن است که امام خمینی (س) سینما را ابزاری قدرتمند و “مظهر تمدن” می‌دانستند، اما بر لزوم استفاده صحیح و اخلاقی از آن در جهت تربیت و تعالی جامعه و پرهیز از تبدیل شدن آن به “مرکز فحشا” یا ابزاری در خدمت بیگانگان تأکید داشتند. عبارت “سینما یکی از مظاهر تمدن است” بخشی واقعی از دیدگاه ایشان است که در بستر دفاع از اصل سینما و تمایز آن از محتوای فاسد بیان شده است.
شفافیت روش‌شناسی:
برای اعتبارسنجی این گزاره، سخنان منسوب به امام خمینی (س) درباره سینما و هنر مورد بررسی قرار گرفت. با مراجعه به مجموعه آثار و فرمایشات ایشان در صحیفه امام، عبارت مورد نظر در بستر کامل سخنرانی ایشان در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ یافت شد. سپس، این بخش از سخنان در کنار سایر فرمایشات ایشان درباره سینما به عنوان یک دستگاه آموزشی و همچنین دیدگاه ایشان در خصوص محتوا و رسالت هنر (مانند اشاره به فیلم «گاو») مورد تحلیل قرار گرفت تا صحت انتساب گزاره و جایگاه آن در منظومه فکری ایشان مشخص شود.
بخش تعاملی:
نظرات، سؤالات و پیشنهادات شما در خصوص این اعتبارسنجی ارزشمند است. لطفاً دیدگاه‌های خود را در این بخش مطرح کنید.
توسط : 
