گزاره “هنر در مدرسه عشق، نشان دهنده نقاط کور و مبهم معضلات اجتماعی است” به درستی به امام خمینی (س) منتسب است و بیانگر نگاه ایشان به هنر متعهد به عنوان ابزاری برای پرداختن به مشکلات جامعه، ترویج عدالت و مقابله با ظلم و فساد است.

شرح تفصیلی:

ادعای اینکه امام خمینی (س) هنر را “نشان دهنده نقاط کور و مبهم معضلات اجتماعی” دانسته‌اند، ادعایی صحیح و مبتنی بر فرمایشات صریح ایشان است. ممکن است برخی گروه‌ها تلاش کنند تا چهره‌ای غیرواقعی یا متحجر از ایشان معرفی کرده و ایشان را مخالف کامل مدرنیته و تمدن جلوه دهند، در حالی که امام خمینی (س) مخالف فساد و انحرافات اخلاقی در استفاده از ابزارهای مدرن و هنر بودند، نه مخالف اصل هنر یا سایر مظاهر تمدن به طور کلی.

از دیدگاه امام خمینی (س)، هنر به دو دسته متعهد و غیرمتعهد تقسیم می‌شود. هنر متعهد، هنری است که در خدمت ارتقای معنوی انسان و نمایش باورهای دینی و انسانی باشد. ایشان هنر را در خدمت تربیت و رشد سالم اخلاقی و علمی جامعه می‌خواستند.

در دوره پهلوی، بسیاری از مظاهر فرهنگی و هنری، از جمله سینما، محتوای خود را از دست داده و به ابتذال کشیده شده بودند، و همین امر موجب مخالفت امام خمینی (س) با این‌گونه هنرها شد. اما ایشان با اصل هنر و مظاهر آن، مانند سینما، رادیو و تلویزیون، که برای ملت مفید باشند و باعث تربیت درست و رشد جوانان شوند، مخالفتی نداشتند. مخالفت ایشان با فحشا، عقب‌ماندگی جوانان و تبدیل این رسانه‌ها به مراکز فساد و ابزاری در خدمت بیگانگان بود.

در همین راستا، هنر متعهد در نگاه ایشان، رسالت مهمی بر عهده دارد. ایشان در پیامی به تجلیل از هنر و هنرمندان متعهد در تاریخ ۳۰ شهریور ۱۳۶۷، ضمن ارج نهادن به خون هنرمندان شهید، ویژگی‌های هنر مورد قبول اسلام ناب محمدی (صلی الله علیه و آله) را برشمردند و فرمودند:

«خون صدها هنرمند فرزانه در جبهه های عشق و شهادت و شرف و عزت، سرمایه زوال ناپذیر هنری است که به تناسب عظمت و زیبایی انقلاب اسلامی، همیشه مشام جان زیباپسند طالبان جمال حق را معطر می کند. تنها هنری مورد قبول قرآن است که صیقل دهنده اسلام ناب محمدی صلی الله علیه وآله، اسلام ائمه هدی علیهم السلام، اسلام فقرای دردمند، اسلام پابرهنگان، اسلام تازیانه خوردگان تاریخ تلخ و شرم آور محرومیت ها باشد. هنری زیبا و پاک است که کوبنده سرمایه داری مدرن و کمونیسم خون آشام و نابود کننده اسلام رفاه و تجمل، اسلام التقاط، اسلام سازش و فرومایگی، اسلام مرفهین بی درد و در یک کلمه اسلام امریکائی باشد. هنر در مدرسه عشق، نشان دهنده نقاط کور و مبهم معضلات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و نظامی است. هنر در عرفان اسلامی، ترسیم روشن عدالت، شرافت، انصاف و تجسم تلخکامی گرسنگان مغضوب و قدرت و پول است. هنر در جایگاه واقعی خود تصویر زالوصفتانی است که از مکیدن خون فرهنگ اصیل اسلامی، فرهنگ عدالت و صفا لذت می برند. تنها به هنری باید پرداخت که راه ستیز با جهانخواران شرق و غرب و در راس آنها امریکا و شوروی را بیاموزد.»

همانطور که در این بخش از پیام ایشان به وضوح آمده است، امام خمینی (س) هنر متعهد را ابزاری برای “نشان دادن نقاط کور و مبهم معضلات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و نظامی” و همچنین “ترسیم روشن عدالت، شرافت، انصاف و تجسم تلخکامی گرسنگان مغضوب و قدرت و پول” می‌دانستند. این نگاه نشان‌دهنده درک عمیق ایشان از نقش هنر به عنوان یک رسانه قدرتمند در نقد اجتماعی، بیداری وجدان‌ها و مبارزه با ظلم و فساد است.

این دیدگاه با سایر فرمایشات ایشان در خصوص هنر، از جمله سینما، سازگار است. ایشان سینما را “یکی از مظاهر تمدن” و “یک دستگاه آموزشی” می‌دانستند (صحیفه امام، ج ۶، ص ۱۰ و ص ۴۱۲) و تأکید داشتند که با اصل سینما مخالف نیستند، بلکه با فحشا و تبدیل شدن آن به ابزاری در خدمت بیگانگان مخالفند. ایشان حتی به صراحت از فیلم «گاو» ساخته داریوش مهرجویی به عنوان یک فیلم “آموزنده” یاد کردند (صحیفه امام، ج ۱۲، ص ۲۹۱ و ۲۹۲)، که نشان‌دهنده حمایت عملی ایشان از سینمای متعهد و معناگرا بود.

بنابراین، گزاره “هنر در مدرسه عشق، نشان دهنده نقاط کور و مبهم معضلات اجتماعی است” به درستی به امام خمینی (س) منتسب است و بیانگر بخشی کلیدی از دیدگاه ایشان درباره رسالت هنر متعهد در جامعه اسلامی است.

شفافیت روش‌شناسی:

برای اعتبارسنجی این گزاره، سخنان منسوب به امام خمینی (س) درباره هنر و رسالت آن مورد بررسی قرار گرفت. با مراجعه به مجموعه آثار و فرمایشات ایشان، از جمله پیام ایشان در تاریخ ۳۰ شهریور ۱۳۶۷ (که در صحیفه امام ثبت شده است)، عبارت مورد نظر در بستر کامل کلام ایشان یافت شد. سپس، این بخش از سخنان در کنار سایر فرمایشات ایشان درباره هنر متعهد، سینما و نقش آن در جامعه مورد تحلیل قرار گرفت تا صحت انتساب گزاره و جایگاه آن در منظومه فکری ایشان مشخص شود.

بخش تعاملی:

نظرات، سؤالات و پیشنهادات شما در خصوص این اعتبارسنجی ارزشمند است. لطفاً دیدگاه‌های خود را در این بخش مطرح کنید.